Η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 10 περίπου χρόνια. Παρά το γεγονός ότι έχει προταθεί ως πιθανό αποτελεσματικό εργαλείο στην προσπάθεια διακοπής του συμβατικού τσιγάρου, συχνά παρατηρείται η ταυτόχρονη χρήση ηλεκτρονικού και συμβατικού τσιγάρου μαζί, ενώ παράλληλα είναι ευρεία η χρήση του από μη καπνιστές – ανάμεσα στους οποίους νέοι και έφηβοι.
Δεδομένα από υπάρχουσες μελέτες αφορούν αφενός στην ασφάλεια κατά την χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, και αφετέρου στην αποτελεσματικότητά του ως μεθόδου διακοπής του καπνίσματος. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: μπορεί να θεωρηθεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο μία εναλλακτική μέθοδος διακοπής του καπνίσματος ή αποτελεί ένα επικίνδυνο υποκατάστατο;
Στην πάροδο του χρόνου, η μορφή του ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει εξελιχθεί και έχει καταλήξει στη σημερινή συσκευή 4ης γενιάς, με την οποία δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να διαβαθμίζει ο ίδιος την έκθεση στη νικοτίνη. Η συσκευή αυτή αποτελείται βασικά από 2 μέρη:
• μια μπαταρία
• τον ατμοποιητή (συσκευή άτμισης), o οποίος περιλαμβάνει: ένα δοχείο με υγρό (γλυκερίνη, προπυλενογλυκόλη, νικοτίνη, αρωματικές ουσίες) και έναν θερμαντήρα.
Η νικοτίνη στο ηλεκτρονικό τσιγάρο βρίσκεται σε υγρή μορφή και είναι διαθέσιμη σε μία ποικιλία διαφορετικών αρωμάτων και συγκέντρωσης. Έχει βρεθεί μάλιστα ότι οι αρωματικές ουσίες μπορούν να επηρεάσουν την απορρόφηση της νικοτίνης, καθεμία σε διαφορετικό βαθμό.
Στις συνήθεις τοξικές ουσίες που ανευρίσκονται στον καπνό του συμβατικού τσιγάρου περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι: φορμαλδεϋδη, ακεταλδεϋδη, ακρολεϊνη, τολουένιο, νιτροζαμίνες. Κατά την άτμιση του ηλεκτρονικού τσιγάρου διάσπώνται τα βασικά συστατικά των υγρών του (δηλαδη η προπυλενογλυκόλη και η γλυκερίνη), και παράγονται καρβονύλια όπως η ακρολείνη, η ακεταλδεύδη, η φορμαλδεύδη, τα οποία έχουν δυνητικά τοξική δράση στο αναπνευστικό σύστημα.
• Μελέτες που έχουν διεξαχθεί έχουν ως στόχο να συγκριθεί η συγκέντρωση τοξικών ουσιών ανάμεσα στο συμβατικό τσιγάρο και στο ηλεκτρονικό τσιγάρο. Σε αυτές, 1 συμβατικό τσιγάρο αντιστοιχίζεται σε 15 ατμίσεις ηλεκτρονικού τσιγάρου. Συγκρίνοντας τις συγκεντρώσεις αυτών των ουσιών ανάμεσα στον καπνό του συμβατικού τσιγάρου και στο προιόν άτμισης του ηλεκτρονικού τσιγάρου, παρατηρήθηκε ότι οι συγκεντρώσεις των τοξικών αυτών ουσιών βρίσκονται ελαττωμένες στο ηλεκτρονικό τσιγάρο. Ταυτόχρονα όμως, στον ατμό του ανευρίσκεται μία νέα τοξική ουσία, μία νέα μορφή φορμαλδεϋδης.
• Το επίπεδο των τοξικών ουσιών στο ηλεκτρονικό τσιγάρο μεταβάλλεται με βάση την τάση του θερμαντήρα. Από την υπάρχουσα έρευνα φαίνεται ότι τα επίπεδα των τοξικών ουσιών αυξάνονται με την αύξηση της τάσης του θερμαντήρα (και κατ’επέκταση και της θερμοκρασίας του). Έχει εντοπιστεί ότι δυνητικά επικίνδυνα καρβονύλια παράγονται στον ατμό του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (>200°C).
• Κάποιοι αρωματικοί παράγοντες που περιέχονται στα υγρά και στον ατμό του ηλεκτρονικού τσιγάρου παρουσιάζουν χημική συγγένεια με άλλες, γνωστές χημικές ουσίες που ερεθίζουν τις αναπνευστικές οδούς και που συμμετέχουν μερικώς στην πρόκληση επαγγελματικού άσθματος ή/και αλλεργικών αντιδράσεων (π.χ. η διακετύλη και το συστατικό της 2,3 πεντανεδιόνη, η ασιναμαλδεύδη και 2,5- διμεθυπυραζίνη που περιέχονται σε διάφορες αρωματικές ουσίες.) Επομένως, οι αρωματικοί παράγοντες θα μπορούσαν πιθανώς να συμμετέχουν σε μακροπρόθεσμη πρόκληση αλλεργικών αντιδράσεων ή άσθματος, ωστόσο όμως ακόμη δεν υπάρχουν αποδεδειγμένα στοιχεία.
Τα υπάρχοντα δεδομένα μέχρι στιγμής δεν αρκούν για να γίνει μία τεκμηριωμένη τοποθέτηση σχετικά με την ασφάλεια του ηλεκτρονικού τσιγάρου καθώς απαιτούνται μεγάλες πολυετείς επιδημιολογικές μελέτες για την εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων – τα οποία ενδεχομένως θα προκύψουν στο μέλλον.
Τί δεδομένα υπάρχουν σε σχέση με το πόσο αποτελεσματικό είναι για τη διακοπή του καπνίσματος;
Τυχαιοποιημένες μελέτες έχουν διενεργηθεί με στόχο να διαπιστωθεί αφενός αν η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου μειώνει την επιθυμία για κάπνισμα και αν ελαττώνει παράλληλα τα στερητικά συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, νευρικότητα, δυσκολία συγκέντρωσης, άγχος, κατάθλιψη και πείνα . Τα συμπεράσματα εξ αυτών μέχρι στιγμής δεν οδηγούν σε τεκμηριωμένη άποψη σχετικά με την αποτελεσματικότητα του ηλεκτρονικού τσιγάρου ως μεθόδου διακοπής του καπνίσματος.
Παρά το γεγονός ότι δεν αποδεικνύεται αν είναι αποτελεσματικό ή/και ασφαλές, η χρήση του συνεχίζει να αυξάνει σε ενηλίκους και ανηλίκους.
Για την ακρίβεια, η αγορά ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει εκτοξευθεί. Σε αυτήν έχουν εισέλθει και οι καπνοβιομηχανίες, στην προσπάθειά τους να διαχειρισθούν τους κανονισμούς απαγόρευσης του καπνίσματος,
- κάνοντας άνοιγμα σε νέες, πιο προσιτές αγορές, και συγχρόνως
- προσελκύοντας νέους καπνιστές.
Κατά τη μελέτη στοιχείων χρήσης ηλεκτρονικού τσιγάρου παρατηρήθηκε ότι:
- το ποσοστό των ενηλίκων που δοκίμασαν ηλεκτρονικό τσιγάρο σε μία χρονική περίοδο 3 ετών (2010-2013) αυξήθηκε κατά 12%
- το ποσοστό τρέχουσας χρήσης ηλεκτρονικού τσιγάρου αυξήθηκε κατά 6,5%.
Το 1/3 αυτών των καπνιστών ηλεκτρονικού τσιγάρου αφορούσε μη καπνιστές ή πρώην καπνιστές.
- Ένας αριθμός μαθητών γυμνασίου και λυκείου που δεν είχαν καπνίσει ποτέ τσιγάρο είχαν χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό τσιγάρο
- Πρόσφατα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η χρήση από εφήβους αυξάνει τον κίνδυνο για μετέπειτα χρήση τσιγάρου.
Με τα ευρήματα αυτά, παρουσιάζεται ενδεχόμενη συμβολή του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην έναρξη του καπνίσματος από νέους καπνιστές και στην αύξησή του στους ήδη καπνιστές. Διαπιστώνεται λοιπόν ότι η χρήση του από μη καπνιστές ή πρώην καπνιστές μπορεί να οδηγήσει σε έναρξη του καπνίσματος στους πρώτους και επανέναρξη του καπνίσματος στους δεύτερους.
Συμπερασματικά, το ηλεκτρονικό τσιγάρο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως προιόν καπνού, και η χρήση του μπορεί να επιτρέπεται (ασφαλώς χωρίς να ενθαρρύνεται), για μικρό χρονικό διάστημα, από ενεργούς καπνιστές που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα. Όμως θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του στις ομάδες των μη καπνιστών και των πρώην καπνιστών.
ΕΕυχαριστώ πολύ τον Δρ. Χρήστο Καπέλιο, Καρδιολόγο, Advanced Heart Failure & Transplant Fellow, University Hospital of Utah, Salt Lake City, USA