Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) είναι η πιο συχνή γαστρεντερική διαταραχή και προσβάλλει περίπου το 7-21 % του πληθυσμού.
Βασίζεται στην παρουσία χαρακτηριστικών συμπτωμάτων, όπως κοιλιακός πόνος, δυσφορία και διαταραχή των συνηθειών αφόδευσης, και στον ταυτόχρονο αποκλεισμό οργανικών νοσημάτων που θα μπορούσαν να προκαλούν τα συμπτώματα αυτά (π.χ. κολίτιδα, νόσο Crohn κλπ.)
Το ΣΕΕ εκδηλώνεται με 3 τύπους, ανάλογα με το επικρατέστερο σύμπτωμα: 1) ΣΕΕ με κύριο σύμπτωμα τη διάρροια 2) ΣΕΕ με κύριο σύμπτωμα τη δυσκοιλιότητα 3) ΣΕΕ με μικτή συμπτωματολογία (διάρροια και δυσκοιλιότητα).
Στους περισσότερους ασθενείς, το ΣΕΕ εμφανίζεται ως χρόνια νόσος που παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις. Η εξέλιξη των συμπτωμάτων ποικίλλει. Συγκεκριμένα: ποσοστό 2 – 18% των ασθενών παρουσιάζει επιδείνωση, 30 – 50% εμφανίζει σταθερή εικόνα, και ποσοστό 12 – 38% εμφανίζει βελτίωση.
Η διάγνωση βασίζεται στην παρουσία των χαρακτηριστικών συμπτωμάτων και τον αποκλεισμό οργανικών νοσημάτων. Θεμελιώδη χαρακτηριστικά του ΣΕΕ σύμφωνα με τα τρέχοντα διαγνωστικά κριτήρια θεωρούνται: το κοιλιακό άλγος (πόνος), η δυσφορία, καθώς και η διαταραχή των συνηθειών του εντέρου.
Συγκεκριμένα, η διάγνωση τίθεται με την παρουσία επανερχόμενου άλγους ή δυσφορίας για τουλάχιστον 3 ημέρες το μήνα τους τελευταίους 3 μήνες, σε συνδυασμό με ένα από τα παρακάτω 3 στοιχεία: α) βελτίωση συμπτωμάτων με την αφόδευση, β) αλλαγή των συνηθειών του εντέρου και γ) αλλαγή της σύστασης των κοπράνων.
Η διευκρίνιση του επικρατούς συμπτώματος παίζει σημαντικό ρόλο στο να τεθεί η σωστή διάγνωση και να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία. Προκειμένου αυτό να επιτευχθεί είναι επίσης αναγκαία η λήψη πλήρους ιστορικού και ο εργαστηριακός έλεγχος για αποκλεισμό νόσων π.χ. κοιλιοκάκης, φλεγμονωδών νόσων του εντέρου (ελκώδους κολίτιδας, νόσου Crohn), και κακοήθειας.
Στα συμπτώματα του ΣΕΕ περιλαμβάνονται διάρροιες, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός (δηλαδή το υποκειμενικό αίσθημα κοιλιακής πληρότητας), κοιλιακό άλγος, κράμπες, δυσφορία. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να μεταβάλλονται με τον χρόνο.
- Η λήψη τροφής. Οι τροφικές αλλεργίες δε συμβάλλουν στην ενεργοποίηση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ. Αντιθέτως, οι δυσανεξίες σε δεδομένες τροφές ευοδώνουν την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Στις τροφές περιλαμβάνονται κατά κύριο λόγο οι υδατάνθρακες, η φρουκτόζη, η λακτόζη.
- Κάποιες κατηγορίες φαρμάκων (υπό συνθήκες) όπως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ), αντιβιοτικά, διουρητικά, οπιοειδή, αντικαταθλιπτικά, αντιπαρκινσονικά, η μετφορμίνη κ.ά.
- Ψυχολογικοί παράγοντες.
- Φλεγμονώδεις καταστάσεις.
Τα συμπτώματα του ΣΕΕ εντείνονται σε φλεγμονώδεις καταστάσεις, όπως:
1. η κοιλιοκάκη (η γνωστή ως δυσανεξία στη γλουτένη)
2. οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ) (το 1/3 των ασθενών με ΙΦΝΕ πληρούν τα κριτήρια για τη διάγνωση ΣΕΕ),
3. κατόπιν προηγηθείσας οξείας λοίμωξης του γαστρεντερικού (γαστρεντερίτιδας). Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για μεταλοιμώδες ΣΕΕ.
Στην περίπτωση του μεταλοιμώδους ΣΕΕ τα συμπτώματα ξεκινούν αμέσως μετά από οξεία γαστρεντερίτιδα και αυτό οφείλεται πιθανότατα σε ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος – της φυσικής και της επίκτητης ανοσίας. Πολλές είναι οι παράμετροι που προδιαθέτουν σε εξέλιξη του μεταλοιμώδους ΣΕΕ και σε αυτούς συγκαταλέγονται γενετικοί παράγοντες, η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, το μικροβίωμα (το σύνολο των μικροοργανισμών στο βλεννογόνο του εντέρου), η ψυχολογική κατάσταση, το στρες, η βαρύτητα της λοίμωξης και η τυχόν λήψη αντιβιοτικής αγωγής.
Καθώς πρόκειται για διαταραχή της οποίας η διάγνωση βασίζεται στα συμπτώματα, η αντιμετώπιση κατευθύνεται προς αυτά, που όπως αναφέρθηκε διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Η θεραπεία λοιπόν στοχεύει στον πόνο, στο «φούσκωμα» και στη διάρροια ή τη δυσκοιλιότητα.
• Δίνονται σπασμολυτικά φάρμακα για ανακούφιση του άλγους και του φουσκώματος.
• Αντιδιαρροϊκά (λοπεραμίδη) καθώς και προβιοτικά στη διάρροια, όταν αποτελεί το επικρατές σύμπτωμα.
• Καθαρτικά και αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών συνιστώνται στη δυσκοιλιότητα όταν αυτή επικρατεί στη συμπτωματολογία.
• Σε μεμονωμένες περιπτώσεις γίνεται σύσταση για ψυχολογική υποστήριξη, πιθανώς και αντικαταθλιπτική αγωγή.
Επιπλέον της φαρμακευτικής αγωγής, βοηθητικός είναι και ο ρόλος της άσκησης (περπάτημα 20 λεπτών ημερησίως) και της δίαιτας. Όπως έχει δειχθεί σε μελέτες, η μείωση πρόσληψης γλουτένης και σακχάρων υποβοηθεί στην ανακούφιση από το άλγος και το φούσκωμα.
Επιπρόσθετα, σύμμαχο στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ αποτελούν τα προβιοτικά, δηλαδή ζωντανοί μικροοργανισμοί, ζυμομύκητες που όταν καταναλωθούν με μέτρο παρέχουν όφελος ενισχύοντας την χλωρίδα του εντέρου, καθώς και τα πρεβιοτικά, δηλαδή θρεπτικά συστατικά τα οποία πυροδοτούν τον πολλαπλασιασμό των προβιοτικών.
William D.Chey MD, Jacob Kurlander MD, Shanti Eswaran MD, Irritable Bowel Syndrome A Clinical Review - JAMA.2015;313(9):949-958.doi:10.1001/jama.2015.0954